ANKARA’DAN İŞÇİ PORTRELERİ
DENİZ ORTAKÇI
Ankara’nın “memur şehri olduğu” fikrinin bir geçerliliği kalmadı. Özellikle son yirmi yılda bariz bir şekilde bir “işçi kenti” durumuna geldi. Ankara işçi sınıfı nicel ve nitel olarak ciddi bir artış yaşadı.
DENİZ ORTAKÇI
Ankara’nın “memur şehri olduğu” fikrinin bir geçerliliği kalmadı. Özellikle son yirmi yılda bariz bir şekilde bir “işçi kenti” durumuna geldi. Ankara işçi sınıfı nicel ve nitel olarak ciddi bir artış yaşadı.
İSTANBUL’DAN BİR İŞÇİ
“Canımız ne isterse” diye yazılıydı 130 yıl önce basılan grev afişlerinde. İşyerinde çalıştığımız ve kendimizi diğer gün yapacağımız işe hazırladığımız zaman dışında bir zamanımız olmalıydı.
ARZU ERKAN
İş gününün sınırlarının belirlenmesi; iki karşıt sınıfın; sermaye ve işçi sınıfının tarih sahnesine çıktıkları andan itibaren, aralarında çetin mücadelelere sahne olan temel bir başlık.
MAHMUT SEZGİN MEMİŞ
Eğer salgın Zonguldak’ı da sarmamış olsaydı, güneş battığı zaman iftar programlarının vazgeçilmez sahnesini bu ramazan da hep beraber izleyecektik. Kömür tabanına serilmiş gazetelerin üstünde mütevazı sefer tasları ve kara eller…
FIRAT TURGUT
Makine kırıcıların, sanayileşme süreciyle işlerini ellerinden alacaklarını düşündükleri makineleri parçalamasının üzerinden bir asır geçmeden, kapitalizmin gelişmesiyle patronların işçiler üzerindeki sömürüsünün artması, artık bir sınıf olan işçileri isyan ettirmiş,
ERCÜMENT AKDENİZ
Türkiye’de 4 milyon Suriyeli ile birlikte 1 veya 1,5 milyon civarında diğer ülkelerden mülteci ve göçmen bulunuyor. Kayıtlı olmayan nüfus nedeniyle net rakam vermek mümkün değil. Yine tahmini rakamlara göre; ülkede yaşayan her 100 insandan 6’sı mülteci veya göçmen.
Kansu Yıldırım
Covid-19 pandemisi, kapitalist gündelik yaşamda sadece sağlığı veya ekonomiyi değil, toplumsal davranış kalıplarını, sosyalleşme biçimlerini, tüketim algısını ve emek süreçlerini de etkiledi. Toplumsal üretim araçlarına sahip sermaye sınıfı ile, geçinmek için her gün işyerinde bulunmak zorunda olan işçi sınıfı arasındaki fark, pandemiyle birlikte daha da belirginleşti. Bu dönemde virüsten korunmak ve halk sağlığını korumak amacıyla sıkça dile getirilen “evde kal” ve “sosyal mesafelen” uyarıları, sınıfsal kompozisyona uygun biçimde kendine has karantina görünümlerine kavuştu.
Mayısta başlayan “yeni normalleşme” süreciyle, sermaye ve onun siyasal temsilcilerinin birikim krizine derman olacak çarklar, birçok sektörde yeniden dönmeye başladı. Çark, motosiklet, makine ve atölye gürültülerinin, salgının yarattığı “sessizliği” bozuşturmasıyla tedirgince ellerini ovuşturmaya başlayanlar emek üzerinde yeni denetim yöntemlerinin arayışına giriyorlar. Çünkü, salgının sınıf çelişkilerini derinleştiren ve hissedilir kılan etkileri ile burjuvazinin emekçiler üzerindeki tahakküm ilişkisini sürdüren “görünmez ip” daha da cisimleşiyor. Emek üzerindeki “yeni” denetim ve tahakküm politikalarıyla yan yana gelen farklı sermaye grupları ve işveren sendikaları bu gürültüyü sessizleştirmek istiyor. Sözde iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak üzerine tasarlanmış elektronik takip cihazları ve izole çalışma kampları gibi tasarılar sermayenin zora dayalı tahakkümünü güçlendirirken, yeniden üretim alanında rızaya dayalı denetim çeşitli ideolojik araçlar, dini, eğitimi, kültürü kullanarak sürdürülmeye çalışılıyor.
Oysa, bu gürültü kolay sessizleştirilecek gibi değil! Kriz anlarında çakan yıldırımların sesi ne kadar geç gelirse gelsin mutlaka sarsıcı olmuştur. Artan yoksulluk ve işsizlik ile krizin en ağır koşullarını yaşayan halklar ırkçı, cinsiyetçi ve emek düşmanı politikalara karşı başta ABD olmak üzere birçok ülkede “nefes alabilmek için” sokaklara dökülüyor. Halkların çıkardığı gürültü somut bir biçim arıyor…
Bu ayki dosyamızda dağınık, plansız ve örgütsüz görünen sınıf hareketinin dinamik seyrini, daha hâkim olan bireysel, ya da tekil direnme stratejilerinin kültürel ve sosyal bağlamı üzerinden inceledik. Ankara, Kocaeli, İstanbul’un işçi havzalarından gözlemler ve incelemelerle iş zamanının ve dinlenme/serbest zamanın arasındaki birbirini dönüştüren, değiştiren ilişki ile emekçilerin kültürel ve sosyal yaşamının içindeki direnme noktalarına mercek tutuyoruz. Emekçilerin üretim alanında geçen zamanını çay molalarında, sigara içme alanlarında, merdiven altı atölyelerdeki oyunlarıyla nasıl “nefes alma” mücadelesine çevirdiğini; ama aynı zamanda yeniden üretim alanında serbest zamanlarını nasıl kurdukları, direnme stratejileri geliştirdiğini anlamaya çalışıyoruz.
Mayıs ayında 5.’si düzenlenen Sennur Sezer Emek-Direniş Şiir ve Öykü Ödüllerinin sahiplerinin şiir ve öyküleri de dergimizde yer alıyor.
Dergimizin haziran sayısını aşağıdaki linke tıklayarak PDF formatında indirebilirsiniz.
Tüm dünyayla birlikte Türkiye’yi de etkileyen Covid-19 salgını, sermaye sınıfı ve onun siyasi temsilcilerinin, ideolojik araçları, dini, eğitimi, kültürü kullanarak başka zamanlarda daha görünmez hale getirmeyi başardıkları sınıf çelişkilerinin üzerindeki eğreti örtüyü araladı. Sınıflı toplumların ve onun sonuncusu kapitalizmin temel çelişkisinin, üretim araçlarının sahipleri ile emeğiyle geçinen, mülk sahibi olmayan sınıflar arasında olduğunu sıra dışı bir berraklıkla gösterdi. Marx’ın o şiirsel deyişine atıfla söyleyecek olursak, “duru gökte çakan bir şimşek” gibi gerçeği aydınlattı, aydınlatıyor.
Bugün, salgından öncesine göre çok daha fazla insan, çok daha fazla emekçi, ölümcül bir salgın esnasında bile önceliğin; halk sağlığı, tek tek tüm insanların canı değil, ‘çarkların dönmesi’, kâr amaçlı üretimin devam etmesi olduğunu görüyor.
Ancak gerçekliğin, itildiği karanlık dehlizlerden, saklandığı örtülerin altından birden bire zuhur etmesi onu tek başına dönüştürücü bir güç haline getirmiyor. Hakikat, tüm dünya halklarının bir küresel sermaye diktatörlüğü ile karşı karşıya olduğu hakikati; ancak kendisini değiştirmeye çalışan bir devinimin içindeyken anlam kazanabilir. Bir eylemin nesnesi, bir hareketin yakıtı olmamış gerçeklik, yalnızca bugüne ilişkin yararsız bir bilgidir. Duru, ama şimşeksiz bir göktür…
Şimdi bu duru gerçekliğin bir şimşeğe, durgun hakikatin devrimci eyleme ihtiyacı var.
Çağdaş Rus ressamı Aleksandr Sulimov’un bugünleri anlatan resminde, yorgun yüzleri, ışıksız bakışları ve başlarının üstünde dolaşan hastalık belasıyla hareketsiz duran iki insan, tek başına onları hiçbir şeyden koruyamayacak olan maskelerinin ipleriyle bağlanıyor birbirine. Çaresizliğin, geçici çözümlerin nafileliğinin ipleri… İki insan arasındaki bu bağ, tüm dünya emekçilerinin muhayyel bağıdır. Hakikati işlevli bir harekete çevirecek olan, ancak bu ‘ilişki’ olabilir. Emekçilerin, birlik, mücadele ve dayanışma bağı…
Dergimizin mayıs sayısını aşağıdaki linke tıklayarak PDF formatında indirebilirsiniz
Geride bıraktığımız mart ayı, sadece ‘unutulmaz’ bir ay olarak değil; belki kendinden sonraki zamanlar üzerinde de belirleyici etkiye sahip olacak ‘istisna’ bir zaman dilimi olarak geçti. Türkiye mart ayına, İdlib’de çok sayıda askerin can verdiği olayın ardından bir ‘savaş atmosferi’ ile başlamıştı. Dokuz yıldır süren Suriye savaşında, başından itibaren farklı hesaplarla araçsallaştırılmış olan mülteciler, bu atmosferin de bir enstrümanı haline getirilerek Batı sınırlarına yığıldı. Ve ortaya, savaşın evsiz, yurtsuz bıraktığı insanlara yaşatılan yeni ve korkunç bir dramın yanında; ısrarla sürdürülen bir yanlış dış siyasetin zaafları, artık yama tutmayan lime lime yırtıkları da döküldü.
Biz nisan sayımızda bu felaket tablosunun kültürel ve tarihi bir resmini çekmek üzere harekete geçmişken, bu kez küresel ölçekteki bir başka ‘felaket’, Covid-19 pandemisi teslim aldı ülkeyi. Salgın, soğuk elinin uzandığı her yerde, insanlığın tarihsel ve bildik bir gerçeğini, en yumuk gözler için bile görünür hale getirecek olgulara yol açtı: Küresel kapitalist sistemin devlet örgütlenmesi, üretim ve toplum düzeni; hastalığa yol açan virüs ayrım yapmadan herkese bulaşırken, korunma önlemleri ve sağlık hizmetlerine erişim açısından tüm insanlığın dehşet bir eşitsizlik içinde olduğu çıplak şekilde görüldü.
Türkiye’yi yönetenler, bir salgın hastalığı bile kendi iktidarlarının nüfuz alanını ve ömrünü genişletmek için fırsat olarak gördüklerine dair adımlar attılar. Bir yandan herkese evde kalma çağrısı yapılırken, milyonlarca emekçinin, salgından önceki sağlıksız koşullarda zorla çalıştırılmasına devam ediliyor.
Şimdi, “virüs salgınından sonra hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağı” yönündeki ham kehanetin gerçekleşme yönüne dair bir mücadele döneminin başında olduğumuzu kabul etmeliyiz belki. Menzel’in tablosundaki gibi, kara pelerinli bir iskelet olarak kapımızı çalan felaket; aslında sadece bir salgın hastalık değil, onunla karşı karşıya kaldığımız anda dünyayı yönetiyor ve insanlığın olanaklarını elinde tutuyor bulunan kapitalist sistemdir. Her şey ‘yeni’ olacaksa, en temel, en zararlı ‘eski’den başlamalıyız değişime…
***
Dergimizin nisan sayısını aşağıdaki linke tıklayarak PDF formatında indirebilirsiniz